ĐINH BỘ LĨNH (924, Hoa Lư - 979, Hoa Lư, 55 zan)
Frape: 856
ĐINH BỘ LĨNH (924-979) (r. 968-979), orijinal yo te rele Đinh Hoàn (丁 桓 1), te premye a Anperè Vyetnamyen apre liberasyon an nan peyi a soti nan règ la nan la Chinwa Sid Dinasti Han, osi byen ke fondatè a nan kout-viv la Dinasti hinh ak yon figi enpòtan nan etablisman an nan Endepandans Vyetnamyen an ak inite politik nan 10yèm syèk la. Li inifye Vyetnam pa bat douz chèf lagè rebèl e li te vin an premye anperè nan Vyetnam. Sou Asansyon l 'yo, li chanje non peyi a I Cồ Việt. ĐINH BỘ LĨNH te konnen tou kòm Dinh Tien Hoang (丁 先 皇; literalman "Đinh, anperè ki sot pase a").
Lavi ak karyè
ĐINH BỘ LĨNH te fèt nan 924 nan Hoa Lư (nan sid Delta River Wouj la, nan sa ki jodi a Ninh Bình Pwovens). Ap grandi nan yon vilaj lokal pandan dezentegrasyon nan la Chinwa Tang Dinasti ki te domine Vyetnam pou syèk, ĐINH BỘ LĨNH te vin yon lidè militè lokal nan yon laj trè jèn. Soti nan epòk sa a ajite, la premye endepandan politik Vyetnamyen parèt lè chèf lagè a Ngo Quyen bat la Fòs sid Han an nan Premye batay nan la Rivyè Bạch Riverng nan 938. Sepandan, la Dinasti Ngô te fèb epi li pa kapab efektivman inifye Vyetnam. Fè fas ak anachi domestik la ki te pwodwi pa konpetisyon an nan douz chèf lagè feyodal pou kontwòl nan peyi a, osi byen ke menas la ekstèn reprezante pa Sid Han, ki konsidere tèt li kòm eritye a nan ansyen wayòm Nan Yue ki te anglobe non sèlman sid peyi Lachin men tou, la Bac Bo rejyon an of nò Vyetnam, ĐINH BỘ LĨNH t'ap chache yon estrateji pou inifye politikman vietnamese. Sou lanmò nan dènye a Ngô wa an 965, li te pran pouvwa e li te fonde yon nouvo wayòm kapital la ki te nan distri lakay li nan Hoa Lư. Pou etabli lejitimite li an relasyon ak dinasti anvan an, li marye ak yon fanm nan Fanmi Ngô.2
In premye ane rèy li yo, ĐINH BỘ LĨNH te espesyalman fè atansyon pou evite antagonize Sid Han. Nan 968, sepandan, li te fè etap la pwovokan nan adopte tit la nan Anperè (Hoàng Đế) e kidonk deklare endepandans li nan men Chinwa chèf. Li te fonde la Dinasti hinh li rele wayòm li an I Cồ Việt. Pespektiv li chanje, sepandan, lè pwisan an Dinasti Song anekse Sid Han nan 971. Nan 972, ĐINH BỘ LĨNH engrese tèt li ak la Chante pa voye yon misyon peye lajan taks yo demontre fidelite l 'yo Anperè Chinwa. Anperè Taizu nan Song imedyatman rekonèt la Vyèt chèf as Giao Chỉ Quận Vương (Wa nan Giao Chi), yon tit ki eksprime yon relasyon teyorik nan vasalaj nan soumèt a anpi an. Byen okouran de Militè Song la ta ka, ak anvi pwoteje endepandans la nan peyi l 'yo, ĐINH BỘ LĨNH jwenn yon akò ki pa agresyon an echanj pou peye lajan taks bay Tribinal Chinwa chak twa zan.
Relasyon etranje
In adisyon a jere relasyon ak Lachin, ĐINH BỘ LĨNH enèjikman refòme administrasyon an ak fòs lame yo nan Vyetnam yo nan lòd yo ranfòse fondasyon yo nan eta a nouvo. Li etabli yon tribinal wayal ak yon yerachi sèvitè sivil ak militè yo. ĐINH BỘ LĨNH te etabli yon sistèm jistis solid kote trayizon te pini lè yo te kwit nan yon ti lwil bouyi oswa lè yo te ba li manje nan yon tig ki gen kaj, konsa pou bay tout moun ki te menase nouvo lòd nan wayòm nan yon prevantif.
Asasina nan Đinh Bộ Lĩnh
Hsepandan, Rèy Đinh Bộ Lĩnh pa t 'dire lontan. Nan 979, yon ofisyèl palè, enspire pa yon rèv, touye tou de Đinh Bộ Lĩnh ak pi gran pitit gason l 'yo Đinh Liễn pandan yo t'ap dòmi nan lakou palè a. Asasen an te rapidman arete e egzekite pa jeneral Nguyễn Bặc. BỘ LĨNH te siksede pa sis-zan pitit gason siviv l 'yo Dinh Phe De.
The Dinasti Song te vle pran avantaj de sitiyasyon an ajite nan I Cồ Việt yo nan lòd yo retabli Kontwòl Chinwa sou peyi a, li voye yon lame anvayi Vyetnam. Nan kriz sa a, LÊ HOÀN, kòmandan an chèf nan Lame Đinh Bộ Lĩnh, te demisyone nan vakyòm pouvwa a, detwone anperè timoun nan, elimine opozan li yo nan tribinal, ak antre nan relasyon ilegal ak Empress Dowager Dương Vân Nga. LÊ HOÀN bat la Envazyon chante, pwoklame tèt li Anperè, e li te fonde Bonè dinasti Lê. Li kontinye rele peyi a "I Cồ Việt".
Referans
- TRẦN TRỌNG KIM di nan Việt Nam sử lược: "Có sách chép rằng Đinh Tiên-hoàng tên là Hoàn 桓, chứ không phải là Bộ Lĩnh. Bộ Lĩnh là một tước quan của Trần Lãm phong cho Đinh Hoàn. Nhưng xét trong ”Khâm-định Việt-sử” và các sách khác thì th chy chép Đinh bộ Lĩnh chứ không thấy Đinh Hoàn. Vậy nay cứ theo sách Khâm-định mà chép. "(Selon kèk liv, non orijinal Đinh Bộ Lĩnh a se 桓.))
- HỮU NGỌC. Pèdi nan kilti Vyetnamyen 2004 - Page 393: “Nguyễn Bặc… ak moun kap fè leta ki te ede Đinh Bộ Lĩnh mete yon fen nan peryòd anachi douz chèf lagè yo anvan Dinasti Đinh".
- Atik la sou Đinh Bộ Lĩnh on Vietsciences.free.fr
NÒT :
◊ Sous: wikipedia.com.
◊ Header tit, sitasyon, majuskul, fonse, italik tèks, chin an tap imaj sépia te mete pa Ban Tu Thư - thanhdiavietnamhoc.com
BAN TU THƯ
6 / 2021