Kominote a nan 54 gwoup etnik nan Vyetnam - Seksyon 1

Frape: 555

PHAM DUC THANH, Dr. Assoc. Professeur¹

Peyi S ki gen fòm S la

    Vyetnam se yon peyi ki gen fòm S ki kouvri bò lès nan 331,041 kilomèt kare nan la Penensil Indochina. Li se doue ak paysages diferan: forè ak mòn, Midland, plenn, lanmè, zile ak yon etajè kontinantal vas.

    Vyetnam sitiye nan kè a Azi Sidès, ki lye ak pati sidès nan la Ewoazi kontinan.

    Mòn yo ak ti mòn yo kouvri twa ka nan teritwa peyi a. Nan Nò, sitou a Nòdwès, se chenn montay ki wo. Nan Hoang Lien Pitit Range², ki lye ak la Ma River Range³ ak nò a Truong Son Range⁴, Se VyetnamPi difisil-a-aksè rejyon an akòz dè santèn de pik segondè ak chenn mòn separe ak anpeche kominikasyon ant diferan zòn. Pase sid la Truong Son Range², mòn pant tou dousman sou bò solèy kouche a, fòme yon imans basalt Highland rele Tay Nguyen⁵ (Santral Highlands), Lè sa a, kouri desann nan pati lès la Sid Vyetnam anvan rantre nan vas la Mekong Delta⁶.

    Rivyè nan la Nòdwès tankou Da (Nwa), Hong (Wouj), Lo, Ma Rivyè, tout kouri nan direksyon nòdwès-sidès. Rezo a nan gwo larivyè Lefrat dans nan seksyon anwo ede fòme fon nan tout gwosè. Lakou alluvions ak ban rivyè yo kouvri ak yon kouch epè nan limon segondè-fètilite apwopriye pou kiltivasyon mouye-diri. Sa yo se zòn enpòtan tou rezidansyèl ki se bon kondisyon pou kreye yon rete vivan ak espektakilè foto kiltirèl.

   Nan pati nò a Santral Vyetnam, mòn yo kouri nan lanmè a. Ti rivyè yo rapid-ap koule tankou dlo pote ti alluvions epi yo pa ka fòme immensa delta. Soti nan pati a sid sid, sepandan, bò kote kèk rivyè kouri sou bò solèy leve a, rivyè tankou tankou Se Bang Phay⁷, Se Bang Hieng Poko⁸, epi Serepok⁹ koule nan direksyon wès Laos¹⁰ ak Kanbòdj¹¹ yo rantre nan la Rivyè Mekong¹² anvan vini tounen nan Vyetnam kote yo fòme vas fètil la Mekong Delta¹³.

    Vyetnam gen gwo dlo teritoryal, yon liy bò lanmè ki gen plis pase 3,200 km ak yon imans etajè continet, ki gen anpil resous valab ki gen ladan yon sous inépuizabl nan pwodwi maren.

Yon Panorama viv nan plizyè gwoup etnik

    Vyetnam se yon peyi milti-etnik. Daprè anons ofisyèl Gouvènman an, Vyetnam gen 54 gwoup etnik nan mitan ki la vietnamese (Kinh) se majorite a. Minorite etnik yo reprezante pou prèske 14% nan popilasyon total la. Kounye a, gwoup sa yo konstitye yon popilasyon de 12 milyon. Depann sou karakteristik lengwistik, gwoup etnik nan Vyetnam yo klase nan uit gwoup lengwistik:

1. Jounal Vyet-Muong (kat gwoup):  vietnamese (Kinh), Muong, Tho, epi Silans.
2. Jounal Tay-Thai (uit gwoup): Tay, Thai, Nung, Bo Y, Giay, Lao, Lu, epi San Chay.
3. Jounal Mon-Khmer (21 gwoup): Kho Mu, Khang, Mang, Xinh Mun, Bru-Van Kieu, Ta Oi, Ko Tu, Ho Re, Gie Trieng, Ba Na, Xe Dang, Brau, Ro Mam, Mnong, Ma, Ko Ho, Xtieng Cho Ro. Khmer, ak O Du.
4. Jounal H'mong-Dao (twa gwoup): H'mong, Dao, epi Pa Lè sa a ,..
5. Jounal Malayo-Polineziyen (senk gwoup): Gia Rai, Ede, Chu Ru, Raglai, ak Cham.
6. Jounal Han (twa gwoup): HOA (Han), ngai, epi San Diu.
7. Jounal Tibeto-Birmese (sis gwoup): Ha Nhi, Phu La, La Hu, Cong, Lo Lo, ak Si la.
   8. Lòt moun: Ko Lao, La Chi, Pu Peo, ak La Ha.

... kontinye nan seksyon 2 ...

NÒT:
¹ : PHAM DUC THANH (1944, Hai Phong) - Associate Pwofesè, Ph.D., ansyen Direktè nan la Sidès Azi Rechèch Enstiti (1994-Mas 2006); Akòz sitiyasyon lagè a apre Geneva akò 1954, li gradye nan lekòl segondè a nan 1963 ak mobilize, Lè sa a, egzeyate nan 1968, Lè sa a, pase egzamen an antre nan Hanoi Inivèsite Teknoloji, Kou 13, Fakilte Istwa, e gradye nan inivèsite a nan moman an Anpi Ameriken anlagè ki pi destriktif nan Nò (anreta 1972), Lè sa a, retounen nan travay nan la Vyetnam Enstiti Istwa. Nan mwa jen 1973, li te yon manm pèsonèl nan la Konsèy Rechèch Sidès Azi, responsab pou Kanbòdjrechèch jaden an, e li te Lè sa a, nonmen kòm la Chèf Depatman Resous Enfòmasyon (nan 1978). Nan 1983, la Sidès Azi Rechèch Enstiti te etabli sou fondasyon yo nan la Konsèy Rechèch Sidès Azi e li te an chay Manadjè Depatman rechèch Cambodia ak nan Sekretè konsèy syans nan Enstiti a. An 1986, ak yon pwojè rechèch sou la Istwa modèn Kanbodyen, li avèk siksè defann tèz doktora li yo ak te kòmanse revandike non l 'nan mond lan syantifik.

    Retounen nan Tchekoslovaki apre yon peryòd long nan fòmasyon pòs-doktora, an 1991, li te monte nan la Asistan Direktè Lè sa a, la Direktè Enstiti Rechèch Rechèch Sidès (nan 1994) e rete nan biwo sa a jouk lè li pran retrèt li (mas, 2006).

    Plizyè dekad nan travay ak la Enstiti, ak etid la nan peyi nan rejyon an, espesyalman nan peyi a Kanbòdj, Assoc. PHAM DUC THANH gen yon gwo fòtin nan rechèch syantifik travay: 1) Yon kantite gwo sijè nan nivo eta tankou: Wòl peyi gwo nan rejyon Pasifik Azi a; 2) Yon pwojè branch nan yon pwogram rechèch sou kapitalis modèn ak yon sijè endepandan ki rele "Lyen ASEAN nan premye dekad la nan 21yèm syèk la”Ke li te prezide; 3) Sèt pwojè minisyè-nivo sou pwoblèm tankou: Vyetnam-Laos relasyon nan pwosesis istorik la, Vyetnamyen ak laos kominote yo, Azi-Pasifik Kominote Ekonomik (APEC), Devlopman Triyang Vyetnam-Laos-Kanbòdj, ...; 4) Kowòdone aplike yon kantite patnè ko-operasyon ak òganizasyon entènasyonal yo kreye yon Buzz nan mitan chèchè; 5) Apeprè 10 liv (ekri apa ak ansanm) tankou: "Istwa nan Kanbòdj"(1995), “Relasyon Vyetnam-ASEAN“, ...; 6) Apeprè 30 atik pibliye nan magazin pwofesyonèl domestik yo ak etranje yo.

    Malgre ke jesyon l 'trè okipe, Assoc. Professeur Dr PHAM DUC THANH toujou pase tan pou anseye konferans pou elèv ki soti nan Fakilte Istwa, An Depatman Etid Oriental at Hanoi Jeneral Inivèsite (kounye a Inivèsite Syans Sosyal & Syans imanitè, Vietnam National University, Hanoi), kèk inivèsite nan Ho Chi Minh City... Li te di: "Li se abitid la nan yon pedagojik ki te ede anpil nan travay rechèch sou pwoblèm ki gen rapò ak zòn nan etid".

² :… Mete ajou ...

Wè plis:
◊  54 Gwoup nicthnic Vyetnam - Entwodiksyon.
◊  KOMINOTE a nan 54 gwoup etnik nan Vyetnam - Seksyon 2.
◊  Kominote a BA NA nan 54 gwoup etnik nan Vyetnam.
◊ vèsyon Vyetnamyen (vi-VersiGoo):  CONG DONG 54 DAN TOC Vyetnam - Phan 1.
◊ vèsyon Vyetnamyen (vi-VersiGoo):  CONG DONG 54 DAN TOC Vyetnam - Phan 2.
◊ Vèsyon Vyetnamyen (vi-VersiGoo):  54 Dan toc Vyetnam.
◊ Vèsyon Vyetnamyen (vi-VersiGoo):  Nguoi BA NA trong Cong dong 54 Vyetnam.

BAN TU THU
06/2020

NÒT:
◊ Sous:  54 gwoup etnik nan Vyetnam - VNA Thong Tan Publishing House, Hanoi, 2008.
◊ Tout sitasyon ak tèks italik te tabli pa Ban Tu Jedi - thanhdiavietnamhoc.com