NÔM Demotic script
Frape: 714
"Ch Nôm, se ansyen an script vernacular ideografik nan lang Vyetnamyen an. Apre endepandans Vyetnamyen soti nan Lachin nan ane 939 epòk nou an, Ch Nôm, yon ekriti ideografik ki reprezante diskou Vyetnamyen, te vin ekriti nasyonal la. Pou 1000 ane kap vini yo, depi 10yèm syèk la ak nan 20yèm syèk la, yo te ekri anpil nan literati, filozofi, istwa, lalwa, medikaman, relijyon ak politik gouvènman an Vietnamyen. Non script. Pandan 24 ane yo nan Tây-Sơn anperè yo (1788-1802), yo te ekri tout dokiman administratif yo Ch Nôm. Nan lòt mo, apeprè 1,000 ane nan istwa kiltirèl Vyetnamyen anrejistre nan sistèm inik sa a.
Eritaj sa a prèske pèdi kounye a. Avèk avenman 17yèm syèk la nan quốc ngữ - ekriti modèn nan style Women an -Nôm alfabetizasyon piti piti mouri. Gouvènman kolonyal franse a dekrete kont itilizasyon li. Jodi a, mwens pase 100 entelektyèl atravè lemond ka li Non. Anfèt, anpil nan gwo istwa ekri Vyetnam pa aksesib pou 80 milyon moun ki pale lang lan.”1
"Ch Nôm (𡨸喃, IPA: [cɨ̌ˀ nom], literalman "karaktè sid yo"),2 nan tan pi bonè yo rele tou Chữ Nam (𡨸南) oswa Quốc Âm (國音, “Son nasyonal"), se yon sistèm ekriti logografik ki te itilize anvan pou ekri a Lang Vyetnamyen. Li te itilize seri a estanda nan klasik Karaktè Chinwa reprezante Sino-Vyetnamyen vokabilè ak kèk mo natif natal Vyetnamyen, pandan y ap nouvo karaktè yo te kreye sou modèl Chinwa a pou reprezante lòt mo.3
Malgre ke ekri fòmèl nan Vyetnam te fè nan Chinwa klasik,4 jiska kòmansman 20yèm syèk la (eksepte pou de brèf interludes), Ch Nôm te lajman itilize ant 15yèm ak 19yèm syèk pa elit kiltive Vyetnam nan, ki gen ladan fanm, pou travay popilè, anpil nan vèsè. Youn nan moso yo pi byen koni nan literati Vyetnamyen, Istwa Kiều a, te konpoze nan Ch Nôm.
Nan ane 1920 yo, alfabè Vyetnamyen ki baze nan Latin ki te kreye pa misyonè Jezuit yo te deplase. Ch Nôm kòm fason ki pi pito pou anrejistre vyetnamyen. Pandan ke karaktè Han yo toujou itilize pou valè dekoratif, istorik ak seremoni ak kòm senbòl bon chans, Nôm karaktè yo te tonbe nan dezafizyon nan nenpòt lòt fonksyon nan modèn Vyetnam an favè alfabè a. Travay la nan prezèvasyon ak etid nan tèks Vyetnamyen ekri nan Non (men tou tèks klasik Chinwa soti nan Vyetnam) fèt pa la Enstiti Etid Hán-Nôm nan Hanoi."5
... mete ajou ...
REMAK:
1 Sous: Vietnamese Nom Preservation Foundation.
2 Nguyễn, Khuê (2009). Chữ Nôm: cơ sở và nâng cao. Ho Chi Minh City National University Publishing House. p. 5.
3 "Chữ-nôm script". Omniglot.
4 Nguyễn, Tri Tài (2002). Giáo trình tiếng Hán. Tập I: Cơ sở. Ho Chi Minh City National University Publishing House. p. 5.
5 sous: Ansiklopedi Wikipedya a.
BAN TU THƯ
02 / 2020