Frape: 90

     In jou ki sot pase yo, jwèt la kap konstitye yon konkou otantik, ak prim yo bay ganyan yo anjeneral yo ki gen anpil valè.

             Kòm yon prèv, youn gen pawòl sa yo komen:

"Kenbe kòd la byen /Cầm dây cho chắc
Agite li regilyèman /Lúc lắc cho đều
Pou mwen te ka vole kite /Để bo đám riêu ¹
Pou touche yon ti diri pou ou /Kiếm gạo cơm ăn.”

    At kounye a, nan la Vilaj Vo-Duong (souvan yo rele Tri vilaj, pwovens Bắc Ninh), moun toujou òganize chak ane, nan kòmansman ete a yon konkou kap. Yon gwo kantite amatè espesyalize nan jwèt sa a te konn patisipe nan li.

     Kites yo se jwèt ki dwe fèt pa amater, entelijan nan fè a kòm byen ke nan teknik yo kiteflying.

     Tkòd ki itilize pou leve ti kap yo fèt ak lamèl mens "Jiang" (Dendrecalamus patelaris), ki ta ka ranplase pa koton oswa fil swa.

     Wak gwo kap yo, fè kòd la ak ankadreman an mande pou yon travay metikuleu ki dire lontan, ki enplike anpil atansyon.

     In malgre gwo divèsite ant gwo ak ti kap, yon moun ka toujou distenge de kalite prensipal nan kap: sa yo ki gen ke, ak sa yo ki pa gen yon ke.

     Wak vyetnamyen yo, tout kap yo pa gen menm fòm moun yo ba yo. Yo montre sijè ki pi divès kalite ak fòm, pi fò nan yo reprezante zetwal ak bèt.

     WKèlkeswa fòm yo ta ka, yo konpoze de yon ankadreman ki fèt ak banbou epi kouvri ak "giấy bàn" (papye diri). Yon ti kòd ki rele "lèo” se mare, nan lèt Y-fòm, dwa nan mitan yo. Pifò nan kap yo fòme pa jwè yo, souvan amater, epi pa youn nan yo mete sou vant.

(Baze sou yon atik Mesye Ngô Quý Sơn, pibliye pa Enstiti Indochina pou Etid Moun)

 

I. Kite san kod

a. Vàng kite /Diều vàng

    Tli "Diều vàng” yo rele kap senp. Li gen fòm tankou yon oviform ak zèl long. Nou ta ka rankontre ak gwo "Diều vàng”, kèk jiska 3 mèt nan longè ak 1 mèt lajè. Tankou yon kap ka leve ak vole trè wo, sèlman gras a fòs la nan jèn gason trè fò.

 

 

 

 

 

 

b. Kap zèl Moor-hen /Diều cánh cốc

     Tli "Diều cánh cốc” se fèt ak de seri branch bwa banbou ki kwaze nan mitan an. Seri orizontal la gen fòm yon 8. Yon seri vètikal la konsiste de yon oval nan pati siperyè li, ak yon kare nan baz li.

Fig.2: Moor.hen-kite

 

c. Pwason kite /Diều con cá

Fig.3: Pwason-kap

     Tkalite li nan kap simulation de pwason, ansanm kòt a kòt. Youn kole papye sou tou de pwason ak orneman yo ak desen konsa yo bay jwèt la fòm nan de pwason anklanche.

 

d. Papiyon kite /Diều con bướm

     Onan tèt papiyon an, youn fikse de lamèl koube ak mens nan banbou, ki reprezante antèn ensèk la.

Fig.4: Papiyon-kap

 

e. Crow kite /Diều con quạ

   

 

 

 

 

Tli "Diều con quạ” gen fòm prèske tankou kap papiyon an. Sèl diferans lan se ke "Diều quạ” pa gen je, pa gen pye, e pa gen okenn sond. Kò li gen fòm yon triyang olye long.

 

 

 

f. Karaktè "thập" kite /Diều chữ thập

   Tli se kalite ki pi senp nan kap, vole pa timoun ki poko gen dizan. Ankadreman li konsiste de de moso banbou mare nan yon kwa. Moso vètikal la nan banbou se yon ti kras pi long pase youn nan orizontal.

 

g. Pillow kite /Diều cái gối

Fig.7: Zòrye-kap

   TKalite kap li idantik ak kap Ewopeyen an (*). Li gen fòm yon paralèlepipèd ak de kare mare pa kat ti branch bwa banbou, ki konstitye ankadreman li yo. De ekstremite yo refè ak papye. Pati ki rete a vid, san kolòn vètebral ni ke. Se kap zòrye a vole nan vilaj yo nan Nam Định.

 

II. Kite ak ke

a. Plank-bed kite /Diều cánh phân

    Tkalite kap li a gen fòm yon rektang, yon ti kras koube nan de ekstremite li yo. Ankadreman li se byen senp. Youn tache sou pati enferyè li a yon kòd, menm jan ak tout lòt kalite kap, epi finalman, youn mare sou li yon ke ki fèt ak bann papye kole sou yon ti segman banbou.

 

b. Moon kite /Diều mặt trăng

    Tkalite kap li a gen yon fòm wonn epi li konsiste de yon baton vètikal kote yo te fikse yon sèk banbou. Li fini ak yon ke long.

 

c. Skolopendrium kap /Diều con rết

    Tkalite li nan kap se tou senpleman jigantèsk ak yon sèl jwenn li vole nan vwazinaj la nan vil Nam Định, sou rivaj la Vi Hoang rivyè. Gen kèk moun ki kwè ke se yon envansyon Chinwa a, e ke li se konsa yo rele paske, yon fwa leve nan lè a, li sanble ak yon scolopendrium jeyan.

     Oyon segman nan banbou nan yon mèt longè, youn tache senk ti sèk banbou nan dimansyon diferan.

    TLi pi gwo sèk nan mitan an se nen bèt la. De ti sèk sou tou de bò nen bèt la konstitye je scolopendrium la. De lòt pi piti sèk, yo mete deyò de je yo, se zòrèy eskolopendrium la. Anba nen an, youn tache yon arc banbou pou kalkile lèv siperyè skolopendrium la, epi anba je yo, youn fikse yon lòt arc ki pi gwo pou reprezante lèv enferyè li yo.

    BDèyè nen eskolopendrium la gen yon seri lòt sèk ki kantite varye ant senkant ak swasant nan yo, sou yon longè ki rive, pafwa, senkant mèt. Ti sèk sa yo gen menm fòm ak nen an, epi yo mare ansanm pa twa fisèl. Nan dènye sèk la, youn tache de bann ki fèt ak papye oswa swa limyè, ki konstitye antèn yo nan ke bèt la. Tout sifas awondi yo refè ak papye epè, kouvwi ak lakòl kaki, oswa ak swa anvan tout koreksyon. Kòm yon karakteristik espesyal, kalite kap sa a diferan miyò ak tout lòt kalite kap ki dekri pi wo a, pa sèlman paske li pi gwo ak pi konplike, men tou paske li manyen ak fè; finalman, akòz ke li, kòm, an reyalite, yon fwa vole nan lè a, ke sa a, olye pou yo desann, ap vole byen wo nan direksyon syèl la, pi wo pase tèt li.

 

NÒT :
¹: "đám riêu” nan Vietnamese vle di vole kap vrèman wo nan syèl la.
²: Mwen remèsye mesye PAUL LEVY, Chèf Depatman Akeyolojik Lekòl Fransè Ekstrèm Oryan an, ki moun ki te gen jantiyès nan di m 'sou resanblans sa a.

NÒT :
◊ Sous: seri "Kat Liv Tết" Bourik. Frof. Doktè nan Istwa NGUYỄN MẠNH HÙNG, Prezidan Enstiti Etid Vyetnam.

BAN TU THU
5 / 2023